Eksploratorzy

Zamek Sielecki znajduje się w Sosnowcu-Sielcu. Zamek Sielecki położony na lewym brzegu Czarnej Przemszy to najstarszy obiekt w Sosnowcu. Swoją historią sięga średniowiecza. Użytkowany nieprzerwanie przez stulecia z czasem zatracił swój obronny charakter. Obecnie jest to trójskrzydłowa budowla z dziedzińcem. W przeszłości był nie tylko siedzibą szlachetnie urodzonych, ale i Gwarectwa hr. Renard, Muzeum Górnictwa oraz Muzeum Szkła Współczesnego. Obecnie w zamku ma siedzibę Sosnowieckie Centrum Sztuki – Zamek Sielecki. Ta samorządowa instytucja współtworzy kulturalne życie miasta organizując wystawy, koncerty i różnorodne spotkania kulturotwórcze. Jego historia sięga w daleką przeszłość. Jeszcze niedawno uważano, że powstał w 1620 r., ale dzięki badaniom archeologicznym i kwerendom w archiwach okazało się, że jego początki sięgają średniowiecza.

Historia:
1361 - Abraham z Goszyc z synem Markiem sprzedali dobra w Sielcu staroście sandomierskiemu Ottonowi z Pilczy herbu Topór
1384 - umiera Otton z Pilczy herbu Topór
1403 - Pierwsza informacja o obiekcie obronnym w Sielcu
Początek XV wieku - konflikt sąsiedzki pomiędzy Bodzantą z Sielca herbu Szeliga a Mikołajem Siestrzeńcem herbu Kornicz, słynnym awanturniczym burgrabią będzińskim
1430 - wzmianka o istnieniu fortalicjum
1465 - właścicielem zamku zostaje królewski dworzanin Jakub Duch z Dębna
1487 - dobra sieleckie w ramach odzyskiwania królewszczyzn zostały wykupione od Grzegorza z Morawicy i przeszły na własność króla Kazimierza Jagiellończyka
1567 - właścicielem Sielca zostaje Walenty Minor
1620 - Sebastian Minor z Przybysławic herbu Półkozic, dziedzic Sielca i Obichowa, kończy budowę na zamku czterech murowanych renesansowych skrzydeł z wieżyczkami narożnymi
Koniec XVIII wieku - zamek należy do płk Michała Żulińskiego, a następnie do szambelana dworu króla polskiego Jordana Stojewskiego
1824 - pożar zamku
1832 - odbudowa w trakcie której zburzono skrzydło wschodnie i zasypano fosy
1856 - dobra sieleckie wraz z zamkiem kupił hrabia Andrzej Renard dla syna Jana
1884 - na zamku mieści się siedziba spółki górniczej rodziny Renard
1977 - zamek przeszedł na własność Zjednoczonych Hut Szkła Gospodarczego "Vitropol" i został przeznaczony na siedzibę Muzeum i Centralną Wzorcownię Szkła Polskiego.
1994 - zniszczony zamek przejęło miasto, rozpoczęto remont
1999 - 2002 – remont zamku i nadanie mu obecnego wyglądu
2002 - na zamku zaczyna działalność Sosnowieckiego Centrum Sztuki

Jedna z pozostałości po dawnych walorach obronnych Zamku Sieleckiego

...Otóż właśnie w Sielcu (trochę szczegółów za chwilę) hr. Jan Renard zlokalizował ogromny dwór, po jego śmierci w 1874 roku dwór odziedziczyła jego najbliższa rodzina, tworząc tzw. „Gwarectwo hr. Renarda” , po 1945 roku dwór wraz ogromnymi zasobami rolnymi przejęła na własność KWK. „Sosnowiec”. Kopalnia węgla, co dzisiaj może wzbudzać, delikatnie tylko określając – zdziwienie (!?) – tym majątkiem ziemskim, zwanym „PGR Sielec” dysponowała co najmniej aż do końca lat 60. XX w. Może tylko jeszcze wspomnę, że zabudowania dworskie pamiętam doskonale, gdyż jako malec wraz z ojcem lub mamą chodziłem tam po mleko, gdyż zatrudnieni tam weterynarze gwarantowali bezpieczeństwo przed zarazkami gruźlicy, wówczas choroby nieuleczalnej. Dopiero penicylina milionom ludzi darowała długie lata życia.

Po prawej stronie (cały czas patrząc na pocztówkę) mieściła się kiedyś duża, solidna, drewniana brama, a za nią opisywany fragmentarycznie ogromny „dwór renardowski”. Wzdłuż dzisiejszej prostopadłej drogi ciągnącej się od Zamku Sieleckiego, po jej dwóch stronach, usytuowane były ogromne wielofunkcyjne zabudowania dworskie, na które składały się ogromne: stajnie, obory, chlewiki, kurniki, powozownie ( na bryczki, powozy, karety, itp.) oraz domy mieszkalne dla bardziej znaczącej kadry dworskiej. Wszystkie zabudowania wznoszone były z kamienia wapiennego ( renardowskie kamieniołomy mieściły się na Pekinie) i modnej wówczas cegły, koloru brązowawo – czerwonego. Te liczne budowle, wiele przepięknych, otoczone były urokliwymi murkami kamiennymi, częściowo też murkiem wraz z palisadą drewnianą oraz żelazną lub murem ceglastym i wraz z innymi zabudowaniami renardowskimi rozlokowane były od widocznego zakrętu aż poprzez nieistniejące dzisiaj ulice: Piekarską, Parkową i Browarną, aż niemal do samej rzeki Czarnej Przemszy, przy Pl. Kościuszki. Po lewej natomiast stronie, tuż za widocznym kamiennym murem oraz przebiegającą tam wówczas kopalnianą bocznicą kolejową i torami wiodącymi do trasy ogólnopolskiej Katowice – Warszawa ( połączenie przy ul. Chemicznej) mieściły się szeregowe, przyklejone niemal do ziemi domki fornalskie. To prawdopodobnie obok właśnie tych domków a dalej już tylko renardowską dworską drogą (dzisiejszą ul. Kombajnistów), w 1905 roku, carska tajna policja zwana „Ochraną”, przewoziła skrycie na cmentarz w Zagórzu zamordowanych na terenie fabryki Polaków.
Korzystając z okazji. Pochowani w Zagórzu Polacy nie zostali nigdy ekshumowani stąd tak wielkie rozbieżności w podręcznikach historii, co do ilości zabitych. Występują nawet rażące pomyłki w imionach i nazwiskach wyrytych na płycie cmentarnej i na płycie, która kiedyś była zawieszona przy historycznej katarzyńskiej hutniczej portierni.
Powracając jednak do renardowskiego dworu. W pobliżu cmentarza pekińskiego, a raczej ciut, ciut niżej idąc teraz w stronę kopalni, na dzisiejszych ogródkach działkowych, w pobliżu dzisiejszej ul. Kukułki usytuowane były ogromne dworskie stodoły oraz zabudowania na sprzęt i maszyny rolnicze. Dookoła zaś rozciągały się bezkresne renardowskie uprawne pola, a większość biegnących tam wówczas dróg i dróżek wysadzona była po obydwu stronach drzewami owocowymi – wiśniowymi. Sceneria kolorystyczna była szczególnie wyjątkowa w okresie wiosennym, gdy kwiatami pokryły się wszystkie drzewa.
Takim widokiem można było nasyć romantyczne oczy nawet do końca lat 50. XX w. Później wszystkie wycięto !?
To tyle komentarza, w ogromnym, ogromnym powierzchownym skrócie…..
.......


.......Janusz Maszczyk | 2009-04-23 16:27:30
Szanowna Pani Aniu, bardzo serdecznie przepraszam ale ja mieszkałem od urodzenia w budynkach osiedlowych Fabryki Huldschynsky, przy Placu Kościuszki. Moja najkrótsza więc droga do „Renardowskiego dworu” wiodła poprzez bardzo szeroki drewniany most, który był zawieszony nad rzeką Czarna Przemszą (obecny jest już trzecim lub czwartym z kolei), dalej ul. Browarną (po lewej browar i fabryka sztucznego lodu; po prawej kościółek parafialny), dalej ul. Parkową (po lewej urzędniczy budynek renardowski – stoi do dzisiaj; z kamienia wapiennego mur (część zachowała się do dzisiaj) i narożny z tego samego kamienia dwupiętrowy budynek; a po prawej stronie ciągnął się częściowo kamienny mur, później parkan na podmurówce, brama i furtka kościelna, a później aż do bramy parkowej, wysoki z desek płot), dalsza trasa to ul. Piekarska, a później to już w dół (obok szyn tramwajowych) ul. Renardowską ( później chyba ul. Sielecka). A stamtąd już poprzez furtkę w bramie dworskiej do „Renardowskiego dworu”. Opisaną trasę podałem w ogromnym skrócie.
Istniała też możliwość pokonania tej trasy na skróty:
Przy końcu ul. Piekarskiej, tuż przy wiadukcie kolejowym była furtka w murze i po pokonaniu wielu schodów też można była dostać się do „Renardowskiego dworu”.

Korzystając z okazji. Na wielkim terenie zabudowań dworskich, w okolicy z XIX w. szkoły (stoi do dzisiaj ale ulega już przeróbce; część pięknej starej zabytkowej cegły nowy właściciel pokrył już „fachowo” ordynarnym tynkiem, a tynk częściowo zamalował farbą – wizyta w 2007) w jednym z budynków (stoi do dzisiaj) mieszkał mój kochany przyjaciel Jacuś P (niestety już nie żyje).
Natomiast w okolicach schodów, w stojących tam budynkach mój brat przyjaźnił się z kilkoma kolegami. To tak, w sentymentalnym pośpiechu wspomnień.

Bardzo serdecznie Panią pozdrawiam. Bardzo……..

PS.
Moje związki z Katarzyną polegały na tym, że cała rodzina ze strony mojej mamy, żyła w tych okolicach od pokoleń, a później zamieszkali tam jako jedni z pierwszych lokatorów w miarę jak zabudowywano to fabryczne osiedle. Ale to są już tak odległe czasy, że wielu Sosnowiczan oryginalnej zabudowy i tych ciągów ulicznych już nie pamięta.

Odnośnie uliczki Zamkowej. Ta uliczka była wówczas poza w/wymienionym ciągiem ulic. Leżała już na terenach dworskich i ciągnęła się mniej więcej wzdłuż wyburzonego pięknego muru, który okalał „Renardowski dwór” od strony parku. Przynajmniej do pierwszych lat 60. XX wieku.
Jeszcze raz bardzo serdecznie Szanowną Panią pozdrawiam.


Janusz Maszczyk | 2009-04-23 16:53:05
Pisząc w pośpiechu, bez fachowej korekty, użyłem pewnie zbyt dużych skrótów myślowych. Po prostu dawna ulica Renardowska, później była zwana Sielecką i ciągnęła się od krzyżówki ulic: Staszica i Piekarskie (dosłownie od wiaduktu kolejowego, który był umiejscowiony nad renardowskim (XIX w.) kolejowym głębokim przekopem (ciągnął się niemal od samej kopalni hr. Renarda; konkretnie od ostatniego zakrętu ulicy Renardowskiej). Bardzo, bardzo przepraszam za chaotyczne, niedopracowane skróty myślowe; tych szkolnych pomyłek zawsze się bardzo wstydzę.