Eksploratorzy

Pałac w Różance nad Bugiem to historia. Na powierzchni ziemi niewiele bowiem pozostało.
W XVI wieku Różanka stała się częścią dóbr rodu Pociejów. Osada posiadała prawa miejskie - utraciła je w wieku XVII. Pod koniec XVII wieku właścicielem Różanki był Ludwik Konstanty Pociej, podskarbi litewski, hetman wielki litewski i wojewoda wileński. On to powiększył dobra o Włodawę i Terespol wraz z okolicznymi wsiami. Wciąż jednak nie posiadał rezydencji godnej magnata. Wystawi więc ją w Różance na początku XVIII wieku.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów (Tom IX str. 854) tak opisuje pałac:


Wspomniana w Słowniku "brama" wznosząca się nad dachem to zapewne "bania". Pierwotnie dach pałacu miał być pokryty niebieską dachówką i w części środkowej przyozdobiony był ową "banią" z herbami Pociejów.

Projekt był prawdopodobnie autorstwa Józefa Pioli - architekta królewskiego.

I znów wiadomości bardziej legendarne niż historyczne:
- z piwnic pałacu miało prowadzić podziemne przejście do klasztoru we Włodawie;
- każdy toast za zdrowie przeora klasztoru we Włodawie miał być ogłaszany salwą armatnią, zakonnicy rewanżowali się Pociejowi tym samym;
- odblask słoneczny na bani pałacowej widoczny był w oddalonym o 50 km Chełmie.

Umierając (1730 r.) bezdzietnie Ludwik Konstanty pozostawił majątek zadłużony. Wg Jana Ursyna Niemcewicza nie było nawet środków na odprawienie godnego pogrzebu. Ciało czekało na niego parę lat w kościele dominikanów w Terespolu. Zadłużony majątek przypadł w spadku regimentarzowi litewskiemu, Antoniemu Pociejowi. Ten pogłębił zadłużenie i sprzedał całość Janowi Jerzemu Flemingowi. Jako wiano otrzymała je Izabela Fleming, bardziej znana jako Izabela Czartoryska, żona księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego. To wtedy powstaje synagoga we Włodawie. Kolejny właściciel to Stanisław Kostka Zamoyski, który otrzymuje je wraz z ręką Zofii Czartoryskiej. Później właścicielem jest syn Stanisława i Zofii, August i w końcu Adam Zamoyski za którego życia dochodzi do zniszczenia pałacu. Były to zniszczenia wojenne roku 1915. Wycofująca się armia carska niszczyła co się tylko dało. W Różance w 1915 roku wysadzono gorzelnię - zapasy spirytusu wpuszczając wcześniej do Bugu. Próba podpalenia pałacu się nie powiodła więc już z daleka, pociskami artyleryjskimi kontynuowano jego wyburzanie. Ocalała jedynie kaplica pałacowa. W okresie międzywojennym nie podjęto odbudowy. Podczas II wojny okupanci dokonali rozbiórki ruin pałacu. Pozostały tylko budzące dotąd zainteresowanie piwnice i park z kilkoma innymi budynkami.

Niemcewicz wspominał o zgromadzonej przez Pociejów kolekcji kielichów. Za czasów Zamoyskich pojawiła się też kolekcja portretów przodków Zamoyskich jak rzeźby. Po zniszczeniach z I wojny Zamoyscy przenieśli ocalałe dzieła do dworku w Adampolu koło Włodawy. Tam też umieszczono na ścianach malowidła z widokami Różanki z okresu jej świetności.

Strzegąca bramy wjazdowej kordegarda "z mansardowym dachem", dziś bez dachu.









Chyba, że autorom ze strony poświęconej 500-leciu Różanki chodziło o budynek z drugiej strony bramy, a na zdjęciach powyżej jest "ruina drugiej kordegardy".



Trójkondygnacyjny, powstały w XIX wieku pawilon parkowy, w którym umieszczono pałacową kotłownię.













To co rzuca się najbardziej w oczy po przyjeździe pod park w Różance to pochodzący z XIX wieku budynek mieszkalny-folwarczny. Pierwotnie był czteroskrzydłowy. Ocalały dwa skrzydła w tym jedno z bramą prowadzącą na dziedziniec wewnętrzny. Budynek dziś zamieszkują... jaskółki.

















W parku znajduje się nie opisany pomnik. Postawiono go w miejscu w którym w okresie drugiej wojny światowej Niemcy zamordowali 129 osób (Żydów, Polaków, Rosjan).



W centrum miejscowości, przy rynku znajduje się kościół wybudowany w latach 1908-1913. Uszkodzony w roku 1915. Podczas mojej wizyty remontowany ale chyba nie z powodu uszkodzeń powstałych podczas pierwszej wojny światowej.



W miejscu piwnic (częściowo zawalonych) nie byłem.

_________________
wygodnie jest nie wiedzieć
wygodnie jest iść spać
Lech Janerka "Epidemia epilepsji"

Sądząc po opowieści, pałac musiał być interesujący, a całość zabudowań rozległa. Jaka szkoda, że tak mało się zachowało. Tyle znanych postaci wiąże się z tym miejscem, że każdy utracony szczegół to niepowetowana strata.

Przypomniano mi jeszcze o jednym epizodzie pałacowym.
W okresie powstania styczniowego Zamoyscy utrzymywali w pałacu powstańczy szpital polowy.

_________________
wygodnie jest nie wiedzieć
wygodnie jest iść spać
Lech Janerka "Epidemia epilepsji"

Różanka mile mnie zaskoczyła, bo podążając w jej kierunku wcale nie spodziewałam się takich wspaniałości
Żałuję tylko, że informację o tajemniczym tunelu otrzymałam w dzień wyjazdu, od naszego gospodarza. Potwierdził jego istnienie i pamiętał, że sam się tam bawił jako dziecko. Oczywiście nie był co cały tunel, ale jego mały, ocalały fragment.
Nie dostałam się też w miejsce samego pałacu, który wybudowany był nad samym Bugiem, a wiem, że są tam jeszcze pozostałości po okazałych tarasach.
Zdjęcia archiwalne pożyczyłam od:
http://rozankanadbugiem.pl/palac-na-starej-fotografii/

_________________
(...)po co kończysz to piwo? Masz karabin zamiast gitary!...JA, KIESZENIE PEŁNE CZEREŚNI!! Pidżama Porno.

...

_________________
(...)po co kończysz to piwo? Masz karabin zamiast gitary!...JA, KIESZENIE PEŁNE CZEREŚNI!! Pidżama Porno.

...

_________________
(...)po co kończysz to piwo? Masz karabin zamiast gitary!...JA, KIESZENIE PEŁNE CZEREŚNI!! Pidżama Porno.

...

_________________
(...)po co kończysz to piwo? Masz karabin zamiast gitary!...JA, KIESZENIE PEŁNE CZEREŚNI!! Pidżama Porno.

...

_________________
(...)po co kończysz to piwo? Masz karabin zamiast gitary!...JA, KIESZENIE PEŁNE CZEREŚNI!! Pidżama Porno.

Ciekawe miejsce, ale dlaczego 'klamerka' nie dotarłaś na tarasy? Czy jest to teren niedostępny?

Teren jest dostępny (trzeba przedrzeć się przez krzaki), ale ilość komarów i końskich much powaliła mnie. Żarły nawet przez ubrania i to po kilka jednocześnie!

_________________
(...)po co kończysz to piwo? Masz karabin zamiast gitary!...JA, KIESZENIE PEŁNE CZEREŚNI!! Pidżama Porno.

Zdjęcie pałacu pochodzące z: Nasze Dwory. ALBUM "Wsi Ilustrowanej", wydanego w Warszawie w 1911 roku

_________________
MM