Neple – zespół pałacowo-parkowy

Montenegro

Początki wsi Neple (woj. lubelskie, pow. bialski) sięgają epoki brązu. Należała do Bohotywinów, Skaszewskich, Niemcewiczów, Mierzejewskich, Rudnickich i Kieberdziów.
Bywał tutaj i tworzył sam Julian Ursyn Niemcewicz, w czasach kiedy Neple należały do jego stryja. Pobyt w tej miejscowości opisał w swoich „Pamiętnikach historycznych”.
Początkowo w Neplach istniał folwark Bohowitynów. Później powstał dwór Skaszewskich. W XIX w. Kalikst Mierzejewski wybudował tutaj pałac z ogrodem, parkiem romantycznym, oranżerią, ananasarnią, bażanciarnią i zwierzyńcem. Niestety w 1854r. pałac został zniszczony przez pożar. Jednak wkrótce go odbudowano.
W latach 1817-1825 bywał w majątku car Aleksander I, dla którego specjalnie wybudowano pawilon, tzw. „Biwak”, parterowy z mieszkalnym poddaszem. Podobno zakochał się w żonie Kaliksta Mierzejewskiego – pięknej Julii, a owocem tego związku był mały Aleksander Juliusz, oficjalnie uznany przez Kaliksta za swego syna. Ojciec naturalny chłopca został jego ojcem chrzestnym. Tak nam opowiadał mieszkaniec Nepli. Myśleliśmy, że to jego bujna fantazja, ale po przejrzeniu różnych źródeł wygląda na to, że może to być prawda. Ponoć Julia Mierzejewska z płonącego pałacu ratowała w pierwszej kolejności listy cara.

„Biwak” wygląda na zamieszkany

Faktem jest, że Aleksander Juliusz August Mierzejewski zginął w wieku 11 lat. Spadł z konia, a ranną nogę zaatakowała gangrena.
W miejscu tej tragedii w 1828r. ufundowany został przez zrozpaczonych rodziców krzyż żeliwny z inskrypcją, osadzony na głazie narzutowym. Szczególnie wstrząsająca jest wspomniana inskrypcja: „Kalixt i Julia Mierzejewscy Juliuszowi Augustowi Synowi urodzonemu 6. Listopada 1817r., zmarłemu 12. Listopada 1828r. Żył lat 11. dni 5. godzin 9.”
Obecnie krzyż znajduje się w przydomowym ogródku. Wiedzie do niego szeroka aleja.

W pałacowym parku zachowało się kilka obiektów, m.in. neogotycka kaplica grobowa zmarłego tragicznie Aleksandra Juliusza, pochodząca z 1829r. i wyremontowana w 2003r. W podziemiach pochowany został również Kalikst Mierzejewski.

W pn.-zach. części parku znajduje się tzw. „Biały Dworek" z lat 20-30-tych XX w. podobno przeniesiony tutaj z Puszczy Białowieskiej dla Felicji z Kierbedziów Romerowej. Po wojnie mieściła się w nim szkoła podstawowa. Obecnie jest zamieszkany.

W pobliżu wejścia do parku jest też neogotycki murowany z cegły i oskarpowany lamus z 1820, zwany „Skarbczykiem", z tarasem i schodami.

Znajduje się tu również klasycystyczny pawilon ogrodowy z II ćw. XIX w., tzw. „Altana Chińska"

W latach 90-tych XIX w. Neple należały do inżyniera Stanisława Kieberdzia, znanego budowniczego mostów. Potem odziedziczyła je jego córka Zofia – żona prof. Lubomira Dymszy – posła do rosyjskiej Dumy. Na początku XX w. dokonał on kolejnych przeróbek pałacu, który ponownie został zniszczony w 1915r. Tym razem na dobre. Pozostały po nim tylko resztki piwnic.
Po II wojnie na terenie pałacowego parku istniał ośrodek wczasowy oraz szkoła. Obecnie jest tu, przynajmniej teoretycznie, ośrodek kolonijno-wypoczynkowy Caritasu. Jednak wygląda na opuszczony.

W Neplach przebywał także dwukrotnie Józef Piłsudski. Raz - w 1915r., kiedy I Brygada Legionów Polskich nacierała w składzie wojsk austro-niemieckich na carską Rosję i po raz drugi - w 1920r.

http://www.mojepodlasie.friko.pl/miasta/neple.htm
http://books.google.pl/books?id=0gCdSG0 ... ac&f=false

Eksploratorzy