Eksploratorzy

W wieku XV wsie położone wokół dzisiejszej gminy Raciechowice należały do przedstawicieli drobnej szlachty. Większe dobra, obejmujące Zegartowice, Dąbie, Krzyworzekę, posiadał ród Stadnickich ze Stadnik, Raciechowice i część Kawca była w posiadaniu Raciechowskich, ród Topolskich trzymał Mierzeń i Żerosławice. Ok. 1464 roku Mierzeń, Kwapinkę i Gruszów otrzymuje w posagu Stanisław Stadnicki „Czech”, ożeniony z Barbarą z Topolskich, której pierwszym mężem był Mikołaj Rej z Szumska (właściciel Kwapinki). Jak podaje J. Długosz w Liber beneficiorum... – w XV wieku w Mierzniu istniał już znakomity folwark szlachecki (Item praedium est ibi unicum militare).

Rejestry poborowe z XVI i XVII wieku wymieniają jako właścicieli wsi rodzinę Mierzyńskich – Walentego (1561), Stanisława (1629, 1674). W 1778 roku właścicielem wsi Mierzeń, Wojnarowa i Kwapinka jest Michał Stojowski. Spisany w tym czasie inwentarz, związany z przejęciem dóbr w dzierżawę przez Ludwika Michalczewskiego, ukazuje istnienie we wsi obszernego założenia z dworem i sadem, przy czym wspomina, że całe założenie, w tym budynek dworski jest w bardzo złym stanie i wymaga naprawy lub odbudowy.
Przed 1817 rokiem Mierzeń, wraz z okolicznymi wsiami (m.in. Raciechowicami, Poznachowicami Dolnymi, Czasławiem i Wolicą) należały do Kaspra Bilińskiego herbu Sas, starosty dobczyckiego, jednego z ostatnich zarządców królewszczyzny po 1772 roku. Nowe założenie dworskie, wraz z murowanym budynkiem dworu ukazuje plan katastralny z 1847 roku – dwór jest prostokątny, z niewielkim ryzalitem od strony północno-zachodniej.
W 1884 roku od wdowy po Kasprze Bilińskim (zginął podczas rabacji chłopskiej w swoim dworze w Raciechowicach), Mierzeń zakupuje Jan Banach, rolnik ze wsi Góra św. Jana, który pod koniec XIX i na początku XX wieku zakłada w pobliżu dworu nowe sady owocowe, co związane było z ogólnym kierunkiem rozwoju rolniczego tego regionu. Już w pierwszej połowie XIX wieku w szeregu majątków (Komorniki, Raciechowice, Czasław) prowadzono intensywne nasadzanie drzew owocowych (głównie jabłoni), których owoce wysyłane były do Krakowa, Wieliczki, Zakopanego, a nawet do Wiednia.
W 1908 roku nowym właścicielem majątku zostaje syn Jana Banacha i Marii z d. Papież – Jan (1883-1949), ożeniony z Anną Cebulanką z Raciechowic. W latach dwudziestych XX wieku w Mierzniu funkcjonuje gospodarstwo rolno-hodowlane. Jednocześnie Jan Banach przebudowuje zniszczone budynki gospodarcze, zmienia częściowo otoczenie dworu (przed budynkiem, po przesunięciu drogi w kierunku południowym, powstaje ozdobny klomb), poszerza teren sadów.
W 1947 roku kolejnym właścicielem majątku zostaje syn Jana Banacha i Anny – Zbigniew (1919-1975), żołnierz AK o pseudonimie „Buk”, który wraz ze starszym bratem, Władysławem, walczył podczas wojny w partyzanckich oddziałach zgrupowania „Murawa”. W 1948 roku Zbigniew poślubia pochodzącą z Zalesian Zofię Trzupek i wraz z żoną rozwija nadal gospodarstwo sadownicze, które po jego śmierci w 1975 roku przejmują dzieci – Jerzy Banach i Jadwiga Serafin. W drugiej połowie lat 70. XX w budynku dworskim zostaje przeprowadzony remont. Zachowuje on jednak dawny układ, charakter i atmosferę dawnej ziemiańskiej siedziby...