Eksploratorzy

Pierwszy kościół ewangelicki w Górsku został zbudowany na grodzisku w 1614. Początkowo był to zbór kalwiński. Kościół został zniszczony w czasie potopu szwedzkiego. W 1661 roku na fundamentach poprzedniej, zniszczonej świątyni zbudowano nowy kościół luterański stojący do dziś. Jest to najstarszy kościół zbudowany przez ewangelików w powiecie a może nawet i w regionie. Pierwszym pastorem był Simon Kayser który zmarł w 1622 roku i został pochowany pod ołtarzem w kościele. Kolejnymi byli Johann Seidel, Nikolaus Neisser, Gottfried Schneeweiss, Johannes Walcker, Johannes Memoratus, Johannes Bergdorn, Jacobus Gehrius (Geer, Gehr ?), Martinus Vanselau van Selow, David Gerlah, Hanryk Dzikowski (Dzikovius?), Samuel Schoenwaldt, Johannes Heldt, Heinrich Prochnau, Johann Georg Hube, Christian Daniel Liebelt, Wilhelm Schroer, Johann Friedrich Lambeck, Aleksander Gustav Hermann, August Friedrich Mahraun, Hermann Heinrichs, Julius Vetter, Johann Puzig (jego nagrobek zachował się do dziś pod kościołem), Ernst Basedow, Georg Anuschek, Kurt Krause (pastor ze Złejwsi Wielkiej, na nabożeństwa tylko dojeżdżał). Ostatnim przedwojennym pastorem był Georg Diedrich który został odwołany ze stanowiska przez władze hitlerowskie w 1939 roku. Od 1940 roku funkcje pastora pełnił przysłany z Rzeszy Ralph von zur Muehlen, który uciekł z Górska w styczniu 1945 roku. W dniach 10-22 stycznia 1945 roku mieszkańcy Górska opuścili wioskę. Uciekinierzy z Górska mieli zamiar przedostać się przez Wisłę w Bydgoszczy, jednak lód nie wytrzymał ciężaru i załamał się. Prawie wszyscy zginęli. 23 stycznia do miejscowości wkroczyła Armia Czerwona a 1 marca NKWD. Zajęty przez żołnierzy radzieckich kościół został bardzo zdewastowany. Zniszczono część wyposażenia, całkowicie został zdewastowany budynek szkoły ewangelickiej z którego na wschód wyjechały nawet klamki od okien, tablice i ławki szkolne. Wg. niepotwierdzonych informacji Rosjanie trzymali w kościele konie. W 1946 roku po opuszczeniu wsi przez żołnierzy radzieckich kościół został przejęty przez katolików napływających z Kresów Wschodnich, Kielecczyzny i Krakowskiego. We wnętrzu kościoła ocalały polichromie z XVII wieku.

*Tekst napisany na podstawie książek:
Walczyński, "Górsk i okolice"
Bernhart Jähnig i Peter Letkemann, "Thorn, Königin der Weischel 1231-1981"

Śladów po ewangelickim cmentarzu przykościelnym nie pozostało za wiele. Został bardzo mocno został zniszczony przez rosyjskich żołnierzy. Rozbito nagrobki, wykopywano trumny i wybierano z nich kosztowności. Reszta została zniszczona przez Polaków po wojnie. Z czasem cmentarz ewangelicki został całkowicie zniszczony a stare nagrobki zastąpiły nowe katolickie. Na cmentarzu leżał prezydent Torunia Mellin. Jego grobowiec z marmuru usunięto już wiele lat po wojnie. Na cmentarzu stoi też pomnik na którym napis głosi: "Zginęli za Polskę z rąk Hitlerowców w latach 1939-1945". Tak naprawdę leży tam trzech Niemców zabitych w styczniu 1945 i jeden radziecki żołnierz który utopił się w Wiśle. Z części zachowanych ewangelickich nagrobków zrobiona lapidarium. Reszta dogorywa przy murze.

Resztki nagrobków